تهیه کننده: ایرج فاضل بخششی
در سال ۱۹۷۴، مارینا آبراموویچ یک اجرای هنری به مفهوم مدرن داشت:
او اعلام کرده بود که در طی اجرای ۶ ساعته، مانند یک شیء، بیحرکت و بدون هرگونه واکنش خواهد بود.
در این مدت شرکتکنندگان اجازه داشتند هر کاری میخواهند با او بکنند و حتی از ۷۲ وسیله‌ای که آبراموویچ روی میز استودیو گذاشته بود هم استفاده نمایند. این اجرا «ریتم ِ صفر» نام داشت.
روی میز یادداشت زیر به چشم می‌خورد:
راهکار: -۷۲ وسیله روی میز است که هر طور دوست داشتید میتوانید آنها را روی من بکار ببرید.
تعهد: – من برای مدت ۶ ساعت صرفاً یک ابژه خواهم بود و مسئولیت هر نوع عواقبی را بر عهده می‌گیرم.
-۶ ساعت از ۸ شب تا ۲ صبح خواهد بود.
روی میز هم ادوات لذت مانند پر، دستمالهای ابریشمی، گل، آب و … بود و هم ابزار شکنجه: چاقو، تیغ، زنجیر، سیم… و حتی یک اسلحه‌ی پُر!
در ابتدای کار همه رودربایستی داشتند. یک نفر نزدیک شد و او را با گل‌ها آراست. یک نفر دیگر او را با سیم به یک شیء دیگر بست، دیگری قلقلکش داد…
کمی بعد او را بلند کردند و جایش را تغییر دادند!
کم‌کم زنجیرها را بکار گرفتند، به او آب پاشیدند و وقتی دیدند واکنشی نشان نمی‌دهد رفتارها حالت تهاجمی‌تر گرفت.
منتقد هنری، توماس مکاویلی، که در این پرفورمنس شرکت کرده بود به خاطر می‌آورد که چگونه رفتار مردم رفته رفته، خشن و خشن‌تر شد.
«اولش ملایم بود، یک نفر او را چرخاند، یکی دیگر بازوهایش را بالا برد…»
مردی جلو آمد و با تیغ ریش‌تراشی که برداشته بود گردن او را مجروح کرد و مردی دیگر خارهای گل را روی شکم آبراموویچ کشید. یک نفر تفنگ را به دستش داد و دستش را تا بالای گیجگاهش برد.
یک نفر دیگر آمد تفنگ را گرفت و از پنجره به بیرون پرت کرد.
با این پرفورمنس آبراموویچ نشان داد که اگر شرایط برای افرادی که به خشونت گرایش دارند مهیا باشد، به چه راحتی و با چه سرعتی آن را اعمال می‌کنند.
بعد از پایان ۶ ساعت پرفورمنس، آبراموویچ در سالن استودیو به راه افتاد و از مقابل دستیاران و بازدیدکنندگان گذشت.
همه از نگاه کردن به صورت او اجتناب می‌کردند.
بازدیدکنندگان هم آنقدر عادی رفتار می‌کردند که انگار اصلاً از خشونتی که دمی پیش به خرج داده بودند و اینکه چگونه از آزار و حمله به او لذت برده بودند چیزی در خاطرشان نمانده است.
این اثر نکته‌ای دهشتناک را در باب وجود بشر آشکار می‌کند.
به ما نشان می‌دهد که اگر شرایط مناسب باشد، یک انسان با چه سرعت و به چه آسانی می‌تواند به همنوع خود آسیب برساند، به چه سادگی می‌شود از شخصی که از خود دفاع نمی‌کند یا نمی‌جنگد بهره‌کشی کرد و این که اگر بسترش فراهم باشد اکثریت افراد به ظاهر «نرمال» جامعه می‌توانند در چشم برهمزدنی به موجودی حقیقتاً وحشی و خشن تبدیل شوند.
مارینا بعدها اعلام کرد که وقتی که شب به هتل خود برگشته بود، متوجه شده یک دسته از موهایش در عرض چند ساعت سفید شده است. خودداری و عدم واکنش او چنین هزینه‌ای به او تحمیل کرده بود.
مارينا آبراموويچ و پرفورمنس ريتم صفر به ما ياد می‌دهد كه وقتی منفعل باشيد هم خودتان نابود می‌شويد و هم بخش نابودگر ديگران را بيدار می‌كنيد.
وقتی منفعل باشید آدم‌ها وحشی می‌شوند، زورگو می‌شوند، اخلاق و شأن انسانی شما را ديگر هر کسی محترم نمی‌شمارد و امیال و عقده و غده‌هایی که درونش وجود دارد مجال ابراز وجود پیدا کرده و خودنمایی می‌کند!
شاید به‌صورت خلاصه بتوان گفت:
«این آزمایش به سادگی و روشنی اثبات کرد که این مظلوم است که ظالم می‌سازد.»
دیدگاهتان را بنویسید